DOĞUM EYLEMİNDE ANNENİN BAKIMI
Doğum sancıları ile hastaneye gelen annelerin çoğu doğumun 1. evresindedir.Ağrıları 5-10 dak.da bir gelir ve bazen amniyotik membranlar açılmış olabilir. Nişane (servikal tıkaç) bu evrede atılmıştır. Bu evrede fazla rahatsızlık hissetmeyen anneyi doğuma hazırlamak ve hastane korkusunu yenmek hemşirenin görevidir. Hastanın en iyi şekilde fiziksel ve emosyonel hazırlığı ve eylemin tüm safhalarında anne ve bebeğin sağlığının değerlendirilmesi ile eylem anne ve fetüs için rahat, güvenli ve sağlıklı hale gelecektir.
FİZİKSEL DEĞERLENDİRME
Fiziksel değerlendirme annenin kabul işlemlerinin ve kabul işlemlerinin bir parçasıdır. Bu değerlendirmelerin bir kısmı eylem boyunca devam eder diğer bir kısmı ise bir kez yapılan değerlendirmelerdir. Annenin yaşam bulguları, eylemin durumu, fetüsün durumu, labaratuar. bulguları ve psikolojik durumun değerlendirilmesi tüm eylem boyunca devam eder. Ağırlık kontrolü , akc. ve kalbin , pelvisin değerlendirilmesi ise eylemin başında bir kez yapılan değerlendirmelerdir.
Yaşam Bulguları ve Kan Basıncının Değerlendirilmesi :
Yüksek kan basıncı; kronik hipertansiyon, preeklampsi, renal hastalık veya anksiyete sonucu ortaya çıkar.
Düşük kan basıncı supine-sırtüstü hipotansiyona bağlı olabilir. Gebenin tansiyonu mutlaka kalp hizasında ve sola dönük yatarken veya otururken ölçülmelidir. Tansiyon aletinin manşonu dirsekten 3cm yukarıdan itibaren yerleştilmelidir. Steteskobun tanburası manşonun altında kalmamalıdır. Aksi halde diastolik kan basıncı düşük algılanmaktadır.
Yüksek kan basıncında; daha önceki sağlık durumu değerlendirilir, preeklampsinin diğer bulguları kontrol edilir.
Düşük kan basıncında; anne sol yanına yatırılır ve kan basıncı yeniden kontrol edilir. Kan basıncı iki kontraksiyon arsında kontrol edilmelidir.
Nabzın Değerlendirilmesi :
· Taşikardi annedeki anksiyete ya da kalp hastalığına bağlı olabilir.
· Nedeni değerlendirilir, taşikardi devam ediyorsa Doktora ‘a rapor edilir.
Solunumun Değerlendirilmesi :
· Belirgin takipne respiratuvar rahatsızlığa işaret eder. MgSO4 tadavisi gören hastalarda solunuma özellikle dikkat edilmelidir. Pulmoner arrest gelişebilir.
· Kontraksiyon aralarında da takipne devam ediyorsa Dr.a haber verilir. Heyecana bağlı ise anne yavaş nefes alması için desteklenir.
Vücut Isısının Değerlendirilmesi:
· Vücut ısısının yükselmesi enfeksiyon ve dehidratasyon belirtisidir.
· Dehidratasyon ve enfeksiyonunun diğer belirtileri kontrol edilir.
Vücut Ağırlığının Değerlendirilmesi :
· Gebelikte aşırı kilo alma sıvı retansiyonuna, büyük fetusa, preeklamsiye bağlı ortaya çıkabilir.
· Ödem belirtileri ve TA kontrol edilir. Preeklampsi ve Hiperemesisli gebelerde her sabah mutlaka kilo –Aynı şartlar altında- ölçülmelidir.
Fundusun Değerlendirilmesi:
· 40 haftalık gebelikte fundus ksifoidin hemen altındadır. Uterusun ölçülerinin beklenen doğum tarihine uygun olmaması polihidroamniosa, ikiz gebeliğe, fetusun küçük olmasına veya annenin yanlış hikaye vermesine bağlı olabilir.
· Gebelik tarihiyle ilgili yeni bir değerlendirme ve USG kontrolü yapılır.
· Ödemin Değerlendirilmesi
· Yüzde, bacaklarda ve abdomende çukurlaşan ödem preeklamsi belirtisidir.
· TA ve diğer bulgular kontrol edilip doktora rapor edilir. Ödem tibiaya bastırıldığında çukurluk kalmasının düzeyine göre hafif, orta ve şiddetli olarak ölçülür. Gebelerde bacaklarda ödem görülmesi fizyolojik kabul edilirken, ellerde ve yüzde ödem görülmesi patolojiktir.
Perinenin Değerlendirilmesi
· Perinede varikoz venler değerlendirilir (Multiparlarda, çoğul gebeliklerde, obez hastalarda görülebilir). Doğum esnasında durdurulamayan kanamalara sebep olabilirler.
· Genital Condiloma Acumulata(Herpes Virüs Enfeksiyonu) varsa sezeryan endikasyonu verilir.
Akıntının Değerlendirilmesi
· Pürülan akıntı olabilir.
· Gonore şüphesine karşı doktora rapor edilir ve yenidoğana derhal göz bakımı verilir.
· EMR ve korioamnionitiste kötü kokulu akıntı vardır.
Pelvisin Değerlendirilmesi
· GİRİMDE: Diyagonal konjugatanın 12.5 cm den kısa olması baş –pelvis uyuşmazlığını düşündürmelidir.
· Fetusun angajmanı ve prezentasyonu değerlendirilir. Dr.a bildirilir.
· KAVİTEDE:İskial spinaların belirgin olması, orta pelviste darlığa işaret eder (iskial spinalararası kutur10.5cm).
· Fetusun angajmanı ve inişi değerlendirilir. Dr.a bildirilir.
· ÇIKIMDA: Tuberositler arası mesafenin 8cm.den dar olması ve koksiksin hareketsiz olması çıkımda darlığa işaret eder.
Simfisiz Pubisin Değerlendirilmesi
· Simfisiz Pubis açısının 85-90dereceden dar olması çıkımda ve orta pelviste darlığa işaret eder
EYLEMİN DURUMU
UTERUS KONTRAKSİYONLARI
· Latent faz uzayabilir, hipotonik ve hipertonik kontraksiyonlar görülebilir.
· Annenin gerçek eylemde olup olmadığı değerlendirilir. Durumu uygunsa dolaştırılır. Anne ile fetusun durumu ile kontraksiyonların durumu, serviksin ilişkisi değerlendirilir.
SERVİKAL AÇIKLIĞIN-DİLATASYONUN DEĞERLENDİRİLMESİ
· Dilatasyonun ilerlememesi, angajmanın olmamasına ve servikal rijiditeye baglı gelişebilir.
· Kontraksiyonlar , fetusun angajmanı ve pozisyonu değerlendirilir.
SERVİKAL SİLİNME-EFASMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
· Serviksin yetersiz silinmesi angajmanın olmamasına ve servikal rijiditeye bağlı gelişebilir . Servikal ödem; dilatasyon ve silinme tamamlanmadan annenin itme eforuna bağlı gelişebilir.
· Kontraksiyonlar, fetusun angajmanı ve pozisyonu değerlendirilir. Serviks tam dilate oluncaya kadar anne ıkındırılmaz.
ANGAJMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
· Baş-pelvis uygunsuzluğuna bağlı angajman gerçekleşmeyebilir. Başın en geniş çapı ile pelvisin en dar alanına(spinalar arası mesafeye) geldiğini ifade eder.
· Fetusun pozisyonu , prezentasyonu ve pelvik ölçümler değerlendirilir.
MEMBRANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
· Eylemden 12-24 saat önce membranların açılması anne ve fetus açısından enf. riski taşır. Aynı zamanda baş yerleşmemişse “ kord prolopsusuna“ neden olabilir.
· Vajinal muayeneler minumuma indirilir. Baş yüksekte ise anne yatırılır. Membranların açılıp açılmadığı kontrol edilir.
AMNİOTİK MAİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
· Amniotik mainin yeşilimsi olması(mekonyumlu) fetal distrese işaret eder.
· ÇKS değerlendirilir. Vajinal muayene ile kord prolopsusu değerlendirilir.
FETUSUN DEĞERLENDİRİLMESİ
· ÇKS:120’nin altı , 160’ın üstü fetal distrese işaret eder.
· ÇKS monitör ile izlenir, değişmeler doktora rapor edilir
· PREZANTASYON: Transvers, yüz veya alın gelişi olabilr.
· Doktora bildirilir. SCA hazırlığı yapılır.
· İnatçı oksiput posterior pozisyonlar görülebilir .
LABORATUVAR DEĞERLERİ
HEMOGLOBİN: 7 gr nin altında ağır ve ciddi anemiyi işaret eder.
İDRARDA GLİKOZ: Glikozüri; gebelikte renal eşiğin düşmesine veya diabete bağlı gelişebilir.
İDRARDA KETON: Ketonüri diabete veya açlığa bağlı gelişebilir
İDRARDA PROTEİN: Proteinüri, kontamine olmamış (vajinal sekresyonla karışmamış) idrarda proteinin 1+ ve daha fazla bulunması preeklampsiye işaret eder.
İDRARDA ERİTROSİT: İdrarda kan enfeksiyona , neoplasma ve taşa işaret eder.
İDRARDA LÖKOSİT: Genito-uriner enfeksiyona işaret eder.
ANNENİN HAZIRLANMASI
Vulvanın Hazırlanması
· Vulva üzeri, eylemin erken devrelerinde traşlanmalı ve batticonla silinmelidir.
· Kullanılan malzeme temiz veya mümkünse steril olmalıdır.
Barsakların Hazırlanması
Doğum eyleminin latent fazında lavmanla barsakların boşaltılması gereklidir.
(Primiparlarda aktif eyleme girince yapılır. Multiparlarda 6-7cm. üzerinde ve 30d. İçinde doğurabileceği düşünülüyorsa lavman yapılmaz.)
Yapılmasının nedenleri;
· Uterus kontraksiyonlarını sitümüle etmek
· Rektumun boş olmasını sağlamak
· Eylemin 2.devresinde anne ıkınırken fekal materyalle perinenin kontaminasyonunu engellemek
· Doğum kanalını genişletmek
Kontrendikasyonları; Eylemin aktif faza geçmesi, dilatasyonun ve angajmanın tama yakın olması, kanama, hızlı eylem ,
Kontraksiyonlar şiddetli ise az miktarda solüsyon yeterli olabilir.
Eğer eylemin erken devresi ve annenin yataktan kalkması kontrendike değilse anne tuvalete gönderilir. Aksi halde yatakta sürgü verilir.
NOT: Lavman tamamen çıktıktan sonra ÇKS dinlenmelidir.
Enfeksiyonların Önlenmesi
Eylemdeki annenin bakımında en önemli husus enfeksiyonların önlenmesidir. Kullanılan aletlerin steril olmasına, ellerin antibakteriyel bir sabunla yıkanmasına özellikle dikkat edilmelidir.Personel, doğum odasında giydiği üniforma ile dışarıda gezmemelidir. Saçları içine alacak bir bone kullanılmalı, doğum odasında mutlaka maske kullanılmalıdır. Ayrıca doğum yaptıran kişinin anneyi korumak amacıyla giyinmesinin yanında, kendini de annenin vücut sıvılarından korumak amacıyla göz koruyuculu maske kullanması önerilir.
Doğumhanede çalışan personelin enfeksiyonlu olmaması gerekir. Üst solunum yolu enfeksiyonu, deri lezyonları, diyare ve enfeksiyonlu hastalığı olanlar doğumhanede çalıştırılmamalıdır. Eğer hastada enfeksiyon belirtisi var ise hemen doktora rapor edilmeli ve hasta diğer hastalardan tecrit edilmelidir.
Yiyecek ve Sıvı gıda , Su İçilmesi
Anneye eylem sırasında hemen hiçbir yiyecek verilmez. Midenin boş olması, 2. devrede ortaya çıkabilecek bulantıların rahatlatılmasını sağlar. Eylemin erken evrelerinde çok az su verilebilir. Eylem ilerledikçe ağız kuruluğuna karşı dudaklar ıslatılabilir. Bunun yanında sıvı ve elektrolit dengesini korumak ve eylemin enerjisini karşılamak için intra venöz damar yolu ile glukoz solüsyonu verilebilir.
· Annenin Rahatlatılması
Bu devrede anne, pozisyonundaki rahatsızlıktan, terden, amniotik mayi akışından, idrar yapma zorluğundan, ağız kuruluğundan, anksiyete ve korkudan dolayı oldukça sıkıntı çeker. Hemşirelik müdahelesi bu faktörlerin etkisini minimuma indirebilir.
Şartlar müsait ise gebenin ılık suyla duş alması sağlanabilir.
Ağrıya verilen cevaplar çeşitlidir. En genel fizyolojik yanıt; nabız ve solunum sayısında artma, pupillerde dilatasyon, kan basıncında yükselme ve kas gerginliğidir. Eylemdeki kadın, kontraksiyon sırasında genellikle iskelet kaslarını istemli olarak sıkar ve hareketsiz kalır. Eylemdeki kontraksiyonlar ile baş etme yöntemleri kadından kadına değişiklik gösterir. Ağrı sırasında yüz buruşturma, iniltili ses çıkarma ya da yüksek sesle bağırma en çok görülen baş etme yöntemleridir. Yöresel olarak kadınlar her ağrıda bağırmak, yere çömelmek, ayakta gezmek isteyebilir. Kordon sarkması riski yoksa ayağa kalkıp gezmesine yardımcı olunur. Dolaşmak başın iyice oturmasına yardımcı olabilir.
Bazı kadınlar kontraksiyon sırasında fiziksel temas kurmak isteyebilirler. Ancak geçiş fazından sonra bu teması reddederek tamamen ağrıları üzerine yoğunlaşırlar.
Eylem sırasında hemşirenin önemli hedeflerinden biri rahatsızlığı azaltmak olmalıdır. Hemşirenin bunun için yapması gerekenler;
1. Annenin fiziksel rahatını sağlamak
2. Anksiyetesini azaltmak
3. Bilgi temin etmek
4. Gevşemesini destekleyen teknikleri kullanmak
5. Solunum tekniklerini kullanmasını desteklemek
6. İhtiyaç duyulan farmakolojik ajanları uygulamak
1. Fiziksel Rahatın Sağlanması
Genel rahatlama önlemleri eylem süresince son derece önemlidir.Eğer kontrendikasyon yoksa kadın yataktan kalkması için desteklenir. Anneye kesin yatak istirahati endikasyonları arasında bebeğin prezantasyon ve pozisyon bozuklukları gebelik komplikasyonları vajinal kanamanın normalden fazla olması ilerlemiş eylem anneye analjezik ve sedatif ilaçların verilmesi sayılabilir. Membranlar açıldığı sırada prezante olan fetüs kısmı hala yüksekte ise Kord prolabsusunu önleme açısından yine yatak istirahati endikasyonu vardır. Eylemdeki kadın için yan yatan pozisyon daha uygundur. Aynı pozisyonda sürekli kalmak yerine sık pozisyon değiştirmek yanlış olmaz. Yan pozisyonda gögüs kısmına ve sırta, üstte kalan bacağın altına birer yastık yerleştirilerek vücut desteklenir, böylece kaslar gevşemiş olur. Eğer kadın sırt üstü daha rahat ediyorsa yatağın başı kaldırılarak vena kava üzerine uterusun baskısı azaltılır. Sırt üstü pozisyonda yastık kol ve diz altlarına yerleştirilir. Sırt yastığı ve sık pozisyon değiştirmek rahatlamaya ve gevşemeye yardım eder.
Ter ve sürekli amniyotik mayı akışı açısından temiz, düzgün ve kuru örtüler rahatı sağlar. Perineal sahanın temiz ve kuru tutulması rahatlık sağlar ve enfeksiyonu önler.
Vulva vajinal muayenelerden ve tuvalete çıktıktan sonra antiseptik bir solusyonla yıkanmalıdır. Dolu bir mesane kontraksiyon sırasında rahatsızlığı arttırır ve fetüsün inişine engel olarak eylemin uzamasına neden olur. Bu durumlarda kadın 2-3 saatte bir mesanesini boşaltması için desteklenir (kateterizasyon, gerekli ise yapılır.)
Annenin dudakları hızlı solunum kusma ve mayi kaybı nedeniyle kuruyabilir, bu durumda dudaklarının ıslatılması hastayı rahatlatır. Ayakları üşüyorsa çorap giydirilerek ısınması sağlanır. Tüm bu işlemlerin yapılmasında kadının bir yakının yanına alınması ile ona destek olunması sağlanabilir. İhtiyaç olursa işlemlerin nasıl yapılacağı hemşire tarafından gösterilir.
2. Anksiyetenin Azaltılması
Anksiyeteyi azaltmanın yolları bilgi vermek, iyi ilişki kurmak, eylemle baş etmedeki başarı ile ilgili pozitif geri bildiri vermek, solunum tekniklerinde yardım etmek,iyi bir dinleyici olmak, samimi olmak, annenin yanında uzun süre kalmak şeklinde sayılabilir. Gebenin yakınlarından birisi(annesi, eşi, kardeşi) yanında bulunarak rahatlamasına yardımcı olabilir.
3. Bilginin Temin Edilmesi
Ağrının aralıklarla geleceği kontraksiyonların süresinin uzamasının yararlığı olduğu vurgulanmalıdır. Kadın kontraksiyonların ne kadar devam edeceğini ve bunun kurtulma periyodunun takip edeceğini bildiği zaman ağrı ile baş etmede daha başarılı olur. Doğumun ikinci evresinde kadına kontraksiyonlarla gelen itme refleksine katkıda bulunması gerektiği böylece doğumun daha çabuk gerçekleşeceği açıklanmalıdır. Ancak itme hissi serviks tam dilate olmadan gelmiş ise bu his solunum tekniği kullanılarak kontrol edilebilir. Çünkü zamanından önce fetüsün itilmesi serviks yırtıklarına neden olur. Collum tam açık olmadan yapılan gereksiz ıkınma denemeleri hem annenin yorulmasına hem de servikal ödeme yol açar. Kadına vücüduna uygulanacak herhangi bir işlemden önce bilgi verilmelidir.İşlemler ve cihazlar hakkında bilgi verilmesi annede anksiyetenin dolayısı ile ağrının azaltılmasına yardım eder.
4. Destekleyici Gevşeme Teknikleri
Eylemdeki kadının kontraksiyonlar arasında istirahati ve gevşemesi için desteklenmeye ihtiyacı vardır. Sevdiği bir şeyle uğraşması annenin rahatlamasına ve gevşemesine yardım eder. Eylemin erken döneminde kitap yada gazete okuma, radyo dinleme gibi dikkatini başka yöne çekecek unsurlar rahatsızlığın daha az hissedilmesini ve rahatsızlığın daha az hissedilmesini sağlar.
Dokunma bir diğer gevşeme tekniğidir. Dokunma ihtiyacı olan kadın gerektiğinde hemşirenin elini tutar.
Kontraksiyon sırasında hafif yada orta dereceli abdominal rahatsızlık efloraj ile azaltılabilir. Eylemde gelişen sırt ağrısından kurtulmak için sırtın alt bölgesine yada sakral sahaya basınç uygulamak oldukça etkili bir tekniktir bunun için bir top, el yada rulo yapılmış bir havlu kullanılabilir. Bu yöntemlere ek olarak hemşire annenin solunum tekniklerini uygulamasını sağlayarak gevşemesine yardım eder.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder