Doğum sonu anneye yardım

 

DOĞUMDAN SONRA ERKEN POSTPARTUM PERİOD

            Postpartum devre plesantanın doğumu ile başlar.Bu period başladığında anne henüz doğum odasındadır, daha sonra yatağına götürülen annenin bu periodda devamlı gözleme ihtiyacı vardır. Doğumdan hemen sonra postpartum period doğum eyleminin 4 ncü devresi olarak kabul edilir. Genellikle 1-4 saat süren buperiyod, annenin durumu stabil oluncaya kadar sürer.

            Doğumdan ve epizyotomi tamirinden sonra vulva steril bir spançla temizlenir. Bacaklar ve kalça kurulanır ve perineye steril bir ped konularak anne yatağına sedye ile götürülür. Eylemin sonunda çok yorgun ve üşümüş olan annede titremeler görülebilir. Bu durum iç ve dış vücut ısısındaki farklılıktan kaynaklanır. Bir diğer teoride anne dolaşımına giren fetal hücrelere bir reaksiyon olduğudur. Bu titreme ciddi değildir ancak anneyi sıcak battaniyelerle örterek rahatlandırmaya çalışılmalıdır.

            Odasında yatağına alınan hastaya TA, NDS vb ilk vital bulguları alınır, kanama kontrolü yapılır. Yapılacak takip hakkında ve hastanın yapması –yapmaması gerekenler hakkında öneriler anlatılır, beslenme ve emzirme tavsiyelerinde bulunulur

 

Postpartum takip kriterleri

·         Tansiyon

·         Nabız

·         Solunum

·         Ateş

·         Kanama(yok. az+, orta++, çok+++)

·         İnvolüsyon(+1:Göbek hizasının 2cm üstü, 0: Göbek hizası, -1:Göbekten 2cm.aşağısı,-2:Simphis pubis seviyesi). Doğum sonu göbek seviyesi altında ve kontrakte olmalıdır.

·         Epizyo bölgesi(Temiz:0, Kanama var:+, Kanama çok:++, Hematom:H)

·         Ağrı Durumu(Yok:0, Az:+, Orta:++, Çok+++)

·         Miksiyon

·         Aktivite ilgili girişimler; Pozisyon değiştirme, Mobilizasyon

·         Hijyen gereksinimi(El-yüz ağız bakımı, perine temizliği veya sonda bakımı, saç banyosu, yatak banyosu, giysi değiştirme, yatak takımı değiştirme)

·         Aldığı çıkardığı sıvı takibi- denge

·         Gaz çıkarma veya barsak hareketleri oskültasyonu

·         Defekasyon(sponton veya lavmanla)

·         Beslenme ile ilgili girişimler; Diyet (rejim 1-2-3, kardiyak, diyabetik diyet)

·         Ped değişimi, pansuman, perine tuvaleti, anestetik pomat veya buz uygulanması

·         Ödem

·         Bol sıvı almasının sağlanması

·         Memelerin durumu, süt gelmesi takibi, çatlak bakımı ve emzirmenin özendirilmesi, göğüslerde süt angorjmanı takibi

·         Laboratuar bulguları takibi

 

            Doğumdan hemen sonraki periodda annenin hayati bulguları 15 dakikada bir alınarak kontrol edilir(İlk 1saat boyunca).Bundan sonraki 2h 30dk.da bir, sonraki 8saatte saat başı ve sonraki 12h boyunca 2h.de bir yukarıdaki kriterler esas alınarak hemşire lohusayı takip eder.

 

            Kan kaybı, nabız ve solunum hızını artırır ve kan basıncını düşürür.Toksemili bir hastanın da doğumdan sonra kan basıncı yükselebilir. Kardiak ve solunum sistemi hastalığı olanlarda hayati bulgular etkilenebilir. Başağrısı, inatçı bulantı ve kusma, baş dönmesi, göz kararması da önemli bulgulardır. Bu devrede fundus palpe edilerek kontrakte olup olmadığı kontrol edilir. Eğer uterus sert ve yuvarlak, umblikusun biraz altında ise uterusun kas fibrinleri kan damarlarının etrafında kontrakte olmuş ve fazla kan kaybı önlenmiş demektir. Eğer uterusu yumuşak ve yaygın hissediyorsak, kas fibrinleri gevşek, kan damarları açık ve kanamaya yatkınlığın olabileceği düşünülür. Bu durumda kontraksiyonu sitümüle etmek için masaj yapmak gerekir.

 

            Fundusun şekli ve yüksekliği kadar onun büyüklüğü de önemlidir. Eğer uterusun içi kan ile dolu ise uterusun kas fibrinleri yeterince kontrakte olmayacak, böylece uterus daha çok kanla dolacaktır. Kanla dolu bir uterusun yüksekliği umblikusun üstüne çıkar.

 

            Eğer uterus kontrakte ise masaj yapılmaz, aşırı yapılan masajlar uterus kaslarının yorulmasına sebep olur ki, yorulan uterus kasları sonunda gevşeyebilir. Aynı zamanda doğumdan sonra çok hassas olan abdomene masaj yapmak anneyi çok rahatsız edeceğinden lüzumsuz ve hoyratça masajlardan kaçınmak gerekir.

 

            Uterusun gevşek olduğu bazı olgularda, palpasyonla fundus hissedilemez. Bu durumda bir el abdomenin orta hattına, umblikus seviyesine yerleştirilerek ovma hareketlerine başlanır. Bu hareketler uterusu kontrakte edeceğinden, bir müddet sonra fundus palpe edilmeye başlar.

 

            Hemşire vajinal kanamayı miktar ve renk olarak izler ve kayıt eder. Pedlerin absorbsiyon özelliği farklı olduğu için, pedin tartılması kaybedilen kan miktarını daha gerçekçi tanımlar. Eğer perineal ped 15 dakika içinde tamamen ıslanmışsa ya da annenin kalçalarının altına kadar kan süzülmüş ise sürekli gözlem yapmak gerekir. Normalde 15 dakikada bir pedin en fazla yarısı ıslanmış olmalıdır.Vajina ve serviks laserasyonları ya da epizyotomi tamiri sırasında iyi kapatılmamış damar ağızlarından kanama sürekli sızıntı halindedir. Fundusun kontrakte olduğu durumlarda sürekli kanamanın olması yukarıdaki durumu düşündürmelidir.

 

            Fundus normalde orta hatta ve umblikusun bir-iki parmak altındadır. Eğer fundus yükselmiş ve sağa doğru yer değiştirmiş ise, mesane distansiyon açısından palpe edilmeli, distansiyon varsa idrar yapması için anne desteklenmelidir. İdrarın yapılmadığı durumlarda kateterizasyon gerekir. Postpartal kadında idrar yapma hissi, doğum sırasında üretra ve mesanenin travmasına bağlı tonüs kaybı sonucu azalmıştır. Erken postpartal dönemde eylem ve doğum sırasında verilen intravenöz mayi ve uteroplasental sirkülasyondan dönen fazla mayi volumü nedeni ile idrar atım hacmi artar. Bu nedenle mesane daha çabuk dolar. Hemşirenin bu duruma dikkat etmesi gerekir. Eğer anne idrar yapmakta zorlanıyorsa, alt abdomene sıcak havlu koymak, perineye ılık su dökmek üretral sfinkteri gevşeterek idrar çıkışını kolaylaştıran yöntemlerdir. Mesane distansiyonu uterin atoniye neden olacağından, postpartal kanamaya da yol açar.

 

            Perine,ödem ve hematom yönünden gözlenir. Epizyotomi üzerine buz paketi uygulamak ödemi ve rahatsızlığı azaltır.

Annede aşağıdaki durumlar geliştiğinde doktora rapor edilmelidir.

·         Hipotansiyon

·         Taşikardi,

·         Uterin atoni

·         Aşırı kanama,

·         Vücut ısısının 38 C derece üzerine çıkması,

·         Postpartum ilk 12h idrar yapmaması

 

            Doğum sonu dönemde ortaya çıkan aşırı kanamalarda kan basıncı ekstra sistemik volüme bağlı hemen düşmez. Ancak kan basıncı düşmeden önce nabız hızında artış olur. Bu durumların gözden kaçırılmaması gerekir.

            Yaşam bulguları stabil, kanama normal sınırlarda,mesane distansiyonu gelişmemiş ve fundus sert ise takip sıklığı azaltılabilir.

            Doğumdan sonra ilk saatte uterus kasları kontrakte ise tehlike geçmiş demektir. Annenin istediği pozisyonda istirahat etmesine izin verilir. Ancak hemşire anneyi rahatsız etmeden sık sık uterusu ve vajinal kanamayı kontrol etmelidir.

            Doğumu takiben anne çok susuzluk hissedebilir. Kanama, terleme ve kusma ile çok mayii kaybetmiştir. Hastaya istediği kadar su veya başka bir mayii içmesine izin verilir.

            Anne doğumdan sonra bitkin ve gergindir. Genel bir rahatsızlığı ve perineal bölgede ağrısı vardır. Analjezik ilaçlar vermek ve istarahatini temin etmek gerekir. Bazen anneler hemen uyumak isterler, ancak bu genellikle 8-10 saatten evvel mümkün olmaz. Çünkü doğumdan sonra fiziksel ve emosyonel rahatsızlık fazladır. Bu durumu anneye açıklamalı, eğer uyuyamıyorsa sakin bir şekilde yatıp istirahat etmesi söylenmelidir.